Vorige week begreep ik helemaal hoe Sjakie zich gevoeld zou moeten hebben toen hij de gouden wikkel in zijn chocoladereep vond. Ik vond zelf geen wikkel, maar een e-mail van Tony’s Chocolonely in mijn inbox. Of ik mee wilde gaan naar België om te zien hoe hun repen worden gemaakt. Beginnend bij de cacaobonen, en zou zouden we het hele proces doorlopen tot de uiteindelijke reep. Ehm, stomme vraag. Natuurlijk wil ik dat! Ik schoof mijn geplande bakdag opzij en ik stapte vorige week dinsdag om kwart over 8 in de Thalys, op naar Antwerpen! Reden van onze trip? Dat het Tony’s is gelukt om traceerbare cacaoboter te maken en daarmee dus ook traceerbare witte chocoladerepen. Hoera!
Met een half uurtje vertraging kwamen we rond 10 uur aan op het station van Antwerpen, eindelijk zag ik die prachtige hal in het echt. Buiten stonden er al een paar taxibusjes op ons te wachten die ons naar het eerste punt zouden brengen: de haven van Antwerpen. Hier gingen we de loods in waar alle cacaobonen liggen opgeslagen. En dat rook je, zodra we uit de auto stapten roken we een zurige lucht die in de verste verte niet lijkt op de chocoladerepen die het moeten worden. Voordat ik vertel hoe het er in de haven aan toe ging, schrijf ik eerst nog even iets over het begin van het proces. Namelijk de cacaoboeren en hoe Tony’s Chocolonely met hun samenwerkt.
Tony’s en de coöperaties
Bij Tony’s Chocolonely werken ze niet samen met individuele cacaoboeren, maar met coöperaties. Boeren kunnen zich bij deze coöperaties aansluiten. Hier wordt voor gekozen, omdat het dan voor Tony’s veel beter te controleren is of er geen sprake is van slavernij op de plantages. Mochten er toch dingen gebeuren die niet door de beugel kunnen, is het veel makkelijker om in te grijpen. En bovendien is het zo makkelijker om boeren te helpen.
Tony’s neemt namelijk niet alleen de bonen af, ze zijn ook echt betrokken bij de boeren die ervoor zorgen dat zij hun repen kunnen maken. Ze gaan meerdere keren per jaar langs (met chocola!) om te kijken hoe het ervoor staat. Maar nog belangrijker is het volgende: ze trainen de boeren om de productiviteit en kwaliteit te verhogen. Daar heeft Tony’s wat aan, maar de boeren zelf ook, namelijk een beter inkomen. Zo leren de boeren bijvoorbeeld dat een cacaoboom na 3 jaar pas vruchten geeft, en dit dan 10-15 jaar goed doet. Ze blijven wel langer vruchten geven, maar de kwaliteit gaat dan achteruit. Ze leren dat de bomen op een gegeven moment gekapt moeten worden en vervangen voor nieuwe bomen. Dit om ervoor te zorgen dat de boeren ieder jaar weer voldoende goede bonen kunnen produceren en niet ineens zonder zitten en 3 jaar lang moeten wachten (en dan dus ook zonder inkomen zitten).
In de loods met cacaobonen
Dan door naar Antwerpen, naar de loods waar wij heen waren gebracht. Zakken vol met cacaobonen lagen hier opgestapeld, zo ver als je kon kijken. Die zakken liggen hier maximaal 1-1,5 jaar voordat ze het productieproces ingaan. De bonen die hier lagen, waren afkomstig uit Ghana en Ivoorkust. Hoewel een boon een boon is, verschillen ze toch in smaak. De cacaobonen uit Ghana zijn fruitiger van smaak, terwijl die uit Ivoorkust juist meer bitter zijn. Daarom wordt er een mix gemaakt van deze bonen om lekkere chocola te maken. Voor de cacaoboter maakt het overigens niet uit welke je gebruikt, dat smaakt hetzelfde. Tony’s gebruikt voor de cacaoboter alleen de bonen uit Ivoorkust.
Voordat de bonen het productieproces in gaan, moet er nog het een en ander getest worden. In elke zak die hier in het magazijn ligt, zit een gat. Er wordt namelijk een staal genomen zodat de bonen getest kunnen worden. Eerst wordt het vochtgehalte van de bonen bepaalt en daarna wordt een snijtest gedaan om de bonen van binnen te kunnen bekijken. Dit alles om de kwaliteit -en dus de prijs- te kunnen bepalen. Ook worden de bonen nog gezeefd om eventuele rommel als takjes en steentjes te verwijderen. Ook dit is onderdeel van het proces om de kwaliteit te bepalen, je wilt natuurlijk zo min mogelijk rommel tussen de cacaobonen. Er zijn namelijk cacaoboeren die denken te smokkelen met het gewicht van de zakken door er wat meer steentjes tussen te laten. Helaas pindakaas, daar komen ze dus gewoon achter.
Prijs bepalen
De cacaoboeren krijgen per kilo cacaobonen betaald. De prijs wordt vastgesteld nadat de kwaliteit is bepaald. Dit wordt ook gewoon gedaan waar de boer zelf bij is, en later dus ook nog in Antwerpen in de loods.
Normaal gesproken oogst een cacaoboer gemiddeld zo’n 1000 kilo cacaobonen per jaar. De normale marktprijs voor 1000 kilo cacao ligt rond de $1400,-. Tony’s betaalt de boeren $375 extra per 1000 kilo (dat is inclusief de Fairtrade premie van $200). Dus dat is samen zo’n 25% meer dan de normale marktprijs. Een flink verschil, maar dit bedrag is nodig zodat de boeren samen met het verhogen van hun productiviteit genoeg geld kunnen verdienen om van te leven. De boeren krijgen betaald voor de bruikbare bonen, en daarom is het dus zo belangrijk dat de kwaliteit eerst wordt bepaald.
De grootste chocoladefabriek van de wereld
Vanaf de loods gingen we naar onze volgende locatie: Callebaut. Dit is de grootste chocoladefabriek ter wereld. Echt fantastisch dat ik hier gewoon een kijkje mocht nemen in de fabriek, zo gaaf!
Hoewel het dus de grootste chocoladefabriek ter wereld is, wordt er nog steeds ambachtelijk geproduceerd met het idee waarmee het bedrijf ooit opgericht is. Dat was in 1911, toen begon Barry Callebaut met het maken van chocola. Inmiddels is het een gigantisch bedrijf met 1100 mensen in dienst en wordt er per dag 1 miljoen (!) kilo chocola geproduceerd.
Verder zijn ze ook heel actief op het gebied van duurzaamheid. Qua elektriciteit zijn ze al volledig CO² neutraal. Gas wordt nog wel gebruikt, maar dit proberen ze ook zoveel mogelijk te beperken.
Eigen receptuur
Voor wie denkt dat Tony’s Chocolonely gewoon de chocola van Callebaut gebruikt voor hun repen, dat is niet geheel correct. Ja, hier wordt de chocola gemaakt, maar wel met de eigen bonen en eigen receptuur van Tony’s. En zo doen ze dat bij Callebaut voor heel veel verschillende klanten wereldwijd.
Omdat Tony’s traceerbare chocola heeft, zijn er aparte tanks en leidingen door de fabriek voor de ingrediënten van Tony’s Chocolonely. Het mag niet vermengd worden met andere bonen/ingrediënten waarvan de herkomst niet vast te stellen is.
Chocolade maken
In de loods bij Callebaut ligt altijd een voorraad cacaobonen voor 3 dagen productie draaien. En daarmee kan het proces van chocola maken beginnen!
Als eerst worden de bonen geroosterd zodat de smaak geaccentueerd wordt en de schaal loskomt van de boon. Die doppen worden niet weggegooid, maar worden gebruikt in de tuinbouw. Wij hadden vroeger ook deze doppen in de tuin liggen, best bijzonder een tuin die (in het begin) naar cacao ruikt.
Die cacaobonen worden vermalen tot cacaomassa. Dit ziet er al uit als vloeibare chocola, maar smaakt absoluut niet zo. We mochten proeven en trokken stuk voor stuk een vies gezicht. De cacaomassa smaakt ongelooflijk bitter, en heeft ook een beetje een zanderige structuur. De cacaomassa wordt vervolgens geperst om er 2 verschillende producten van de krijgen: cacaopoeder en cacaoboter.
Vervolgens wordt er van deze 3 ingrediënten en wat suiker een beslag gemaakt. Dit heeft een ruwe structuur en heeft wat weg van koekdeeg als je het zo ziet. Dit gaat in een grote machine waar het gemixt wordt. Door de wrijving stijgt de temperatuur en wordt het uiteindelijk een mooie vloeibare chocola. Voordat de chocola wordt vervoerd, worden er allemaal testen gedaan. De structuur en fijnheid worden bepaald en waar nodig kan het nog aangepast worden door bijvoorbeeld cacaoboter toe te voegen. Eenmaal goedgekeurd, gaat de chocolade vloeibaar in tankauto’s en wordt zo vervoerd naar allerlei fabrieken waar er eindproducten van worden gemaakt.
Ze maken ook gewoon chocoladeproducten in vaste vorm. De bekende druppels die zo handig zijn om mee te bakken, maar ook blokken chocola van 1 x 1 x 1 meter. Iets ander formaatje dan de repen in de winkel.
Tony’s Chocolonely repen maken
Na gezien te hebben hoe de tankauto’s worden gevuld met chocola, was het tijd om door te gaan naar de derde locatie. Namelijk naar de fabriek waar de chocoladerepen worden gemaakt. de chocolade komt hier vloeibaar binnen en hoeft eigenlijk alleen nog maar getempereerd te worden (lees hier meer over tempereren). Dan worden er -indien nodig- nog toevoegingen gedaan aan de repen. Denk aan de stukjes karamel en zeezout, of gevriesdroogde framboos en knettersuiker.
Dan worden de vormen gevuld met chocola. Even schudden zodat luchtbellen naar het oppervlak komen en dan door de koeltunnel. Door zuignappen worden ze dan uit de vormen gehaald en gaan ze op de lopende band naar de wikkelmachine voordat de repen in dozen worden verpakt.
De nieuwe smaken
Ik had al even kort gezegd dat deze fantastische dag ter ere was van de traceerbare cacaoboter. Maar ook ter ere van twee heerlijke nieuwe repen, namelijk witte chocola en wit, framboos, knettersuiker. Yes, hier ben ik heel erg blij mee. Ik ben gek op witte chocola en ben dan ook blij dat ze gelijk in het vaste assortiment zitten. Met de framboos reep heb ik al wat leuke en lekkere bakideetjes, dus daar ga ik binnenkort eens mee aan de slag.
Lieve Tony’s Chocolonely, ontzettend bedankt dat ik met jullie een dagje mee mocht om te zien hoe het proces van chocoladerepen maken nu precies in elkaar zit. En vooral ook dat jullie hier zo open en eerlijk over zijn. Drie hoeraatjes voor de traceerbare cacaoboter en dat er nog maar vele witte repen mogen volgen!
